Przedmiotem jednej ze spraw rozpoznawanych przez Trybunał Konstytucyjny RP była zgodność m.in. z Konstytucją przepisów ustawy Prawo Bankowe, dotyczących uprawnienia banków do wystawiania Bankowego Tytułu Egzekucyjnego (BTE).
Na podstawie tych przepisów banki mogły wystawiać BTE (wyłącznie w oparciu o własną dokumentację bankową), które po nadaniu im klauzuli wykonalności przez sąd stawały się tytułem wykonawczym, uprawniającym do wszczęcia i prowadzenia egzekucji komorniczej. Skutkiem takiej sytuacji był brak merytorycznej kontroli roszczenia przed skierowaniem wniosku do komornika, ponieważ w postępowaniu klauzulowym sąd badał wyłącznie zachowanie wymogów formalnych, jeśli zaś stwierdził poprawność formalną BTE, nadawał klauzulę wykonalności. Dłużnik wszelkie zarzuty merytoryczne (nieistnienie roszczenia, niewłaściwa wysokość dochodzonych kwot itp.) mógł podnosić dopiero w powództwach przeciwegzekucyjnych, czyli po wszczęciu egzekucji, kiedy najczęściej zajęte zostały już rachunki bankowe, wynagrodzenie za pracę i inne składniki majątku. Nie bez znaczenia jest również fakt, iż od powództwa egzekucyjnego należy wnieść opłatę stosunkową w wysokość 5% wartości przedmiotu sporu (w tym przypadku 5% od egzekwowanej kwoty, którą dłużnik kwestionuje), co w przypadku zajęcia majątku przez komornika może być dla dłużnika zwyczajnie niemożliwe.
W dniu 14 kwietnia 2015r. zapadł wyrok Trybunału Konstytucyjnego w spr. P 45/12, orzekający o niezgodności z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przepisów art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 128). Trybunał uznał, że zaskarżone przepisy naruszają zasadę równego traktowania, wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP z uwagi na uprzywilejowaną sytuację banków w trzech płaszczyznach: „w relacji między bankiem a jego klientem, w relacjach między bankami jako wierzycielami a pozostałymi podmiotami będącymi wierzycielami oraz w relacjach między dłużnikami banków i dłużnikami innych podmiotów”. Wejście w życie orzeczenia zostało odroczone do dnia 1 sierpnia 2016r., co oznacza, że do tego czasu przepisy uznane za niezgodne z Konstytucją funkcjonują obrocie prawnym.
Wypadły one jednak ostatecznie z systemu prawa znacznie wcześniej, ponieważ ustawodawca podjął działania legislacyjne w kierunku uregulowania tych kwestii. W dniu 12 listopada 2015r. ogłoszona została ustawa z dnia 25 września 2015r. o zmianie ustawy Prawo Bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015r., poz. 1854), która m.in. uchyliła przepisy art. 96-98 Prawa Bankowego. Ustawa została ogłoszona i weszła w życie 14 dni po ogłoszeniu. Oznacza to że od 27 listopada 2015r. w polskim systemie prawnym nie istnieje Bankowy Tytuł Egzekucyjny.
Dla banków jest to równoznaczne z koniecznością dochodzenia swoich roszczeń w normalnym trybie, tzn. w procesie sądowym wszczętym na skutek wniesienia pozwu, w którym dłużnik będzie miał możliwość bronienia swoich praw.
Można spodziewać się, że banki będą próbowały wykorzystywać inną możliwość dochodzenia roszczeń bez konieczności prowadzenia procesów sądowych – taką możliwość daje złożenie przez dłużnika w formie aktu notarialnego oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 k.p.c. Będzie to wiązało się z koniecznością dokonania dodatkowej czynności przed notariuszem i dodatkowymi kosztami, związanymi ze sporządzeniem aktu notarialnego, które z wysokim prawdopodobieństwem w tej czy innej formie poniesie klient banku. Warto więc może pamiętać, że bank i klient są stronami zobowiązaniowego stosunku cywilnoprawnego, które z założenia powinny mieć równą pozycję i że klient nie zawsze musi godzić się na wszystkie postanowienia umowy. Czasami warto negocjować…
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 17 listopada 1964r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 128).
Ustawa z dnia 25 września 2015r. o zmianie ustawy Prawo Bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015r., poz. 1854),